Krótka historia futbolu

Pilka nozna bez watpienia wywodzi sie z Anglii. Jednakze najwczesniejsze wzmianki o czlowieku kopiacym cos przypominajacego pilke datowane sa na czasy chinskiej dynastii Han, 2000 lat temu. Sa dowody na to, ze starozytni Grecy i Rzymianie grali w 'Harpastum', dziwaczne polaczenie pilki noznej i rugby. Rzymianie przywiezli ze soba te gre na Wyspy Brytyjskie w czasach Juliusza Cezara. W czasach sredniowiecznych rozrywka ta stala się masowa, kiedy zaczeto rozgrywac coroczne mecze w 'Shrovetide' pomiedzy sasiednimi wioskami, bez limitu graczy. Role pilki spelnial wowczas zwykle swinski pecherz, chociaz pewnego razu w miejscowosci Chester uzyto glowy martwego Wikinga w celu uswietnienia ostatniego zwyciestwa nad najezdzcami.

Pod koniec 13 i na poczatku 14 wieku gry uliczne staly sie tak popularne w Londynie, ze handlarze zwrocili sie do krola Edwarda II o wprowadzenie zakazu grania w miescie. 13 kwietnia 1314 r. po raz pierwszy w historii ogloszono zakaz gry w pilke. Zakaz okazal sie malo skuteczny pomimo wprowadzenia kary wiezienia dla tych, ktorzy go lamali. Krolowie Eward III, Ryszard II, Henryk V i James III rowniez zakazywali gry w pilke, jednak skutecznie udalo sie to dopiero Oliverowi Cromwellowi. Gra zanikla, ale odrodzila sie z jeszcze wieksza popularnoscia w 1660 r.


W publikacji 'Sport w przeszlosci' jej autor, Strutt, opisuje futbol w poczatkach XVIII wieku: dwa zespoly o rownej ilosci graczy, ktore zebraly sie na przestrzeni pomiedzy dwiema bramkami utworzonymi z kijkow wetknietych w ziemie w odleglosci 1 jarda (= w przyblizeniu 1 metr) jeden od drugiego. Bramki dzielilo 80-100 jardow. Strutt pisze: 'Pilke, która zwykle była nadmuchanym swinskim pecherzem w skorzanej sakwie, kopano po ziemi, a zespol, ktory przeprowadzil ja przez bramke przeciwnika wygrywal mecz'.

Po przetrwaniu czasow roznych zakazow, pilka nozna pozostawala gra bez regul do polowy lat 40. XIX wieku. Brak przepisow odczuwaly szczegolnie szkoly publiczne, ktore chcialy grac przeciwko sobie. Sytuacja wymagala rozwiazania. W 1948 r. H. de Winton i J.C. Thring, dwaj pilkarze z Uniwersytetu Cambridge, zwolali zebranie przedstawicieli glownych szkol publicznych. Spotkanie, trwajace 7 godz. i 55 min. zaowocowalo pierwszym zestawem regul gry w pilke nozna. Oto wersja opublikowana w 1862 r. przez J.C. Thringa:

1. Gol jest zaliczony kiedy pilka przekroczy linie bramkowa pod poprzeczka, poza sytuacja kiedy zostala rzucona rekami.
2. Rece moga zostac uzyte jedynie w celu zatrzymania pilki i polozenia jej na ziemi przed stopa (!).
3. Kopniecia moga być celowane jedynie w pilke.
4. Gracz nie może kopac pilki kiedy jest ona w powietrzu.
5. TRIPPING UP i kopniecia obcasem nie sa dozwolone.
6. Kiedy pilka zostanie wykopana poza choragiewki ograniczajace boisko, musi byc wprowadzona z powrotem na boisko przez gracza, ktory ja wykopal, z miejsca, w ktorym pilka przekroczyla linie autowa. Wprowadzenie musi nastapic w prostej linii, w kierunku srodka boiska.
7. Kiedy pilka zostanie wykopana poza boisko poza linie, na ktorej stoi bramka, powinna być ona wkopana z powrotem na boisko przez zespol, którego to jest bramka.
8. Zaden gracz nie moze stac w odleglosci mniejszej niz 6 krokow od gracza wykopujacego pilke.
9. Gracz jest na 'poza gra' (spalony, przyp. KW) kiedy tylko znajduje sie przed pilka (tj. miedzy pilka a bramka przeciwnika, przyp. KW) i musi wrocic za pilke kiedy tylko jest to mozliwe. Kiedy pilka jest kopnieta przez innego gracza wlasnej druzyny i mija pilkarza, pilkarz ten nie moze dotknac jej dopoki nie dotknie jej gracz druzyny przeciwnej lub dopoki jeden z graczy jego wlasnej druzyny nie kopnie jej na jego wysokosci lub przed nim.


Sheffield FC, najstarszy klub na swiecie, powstal w 1855 r. Najstarszym klubem, ktory nadal istnieje jest Notts County - utworzono go w 1862 r. W pazdzierniku 1863 coraz liczniejsze kluby postanowily stworzyc organizacje trzymajaca piecze nad pilka nozna. W tawernie 'The Freemason's Tavern', przy Great Queen Street w Londynie zalozono 'The Football Association' - angielski zwiazek pilki noznej. Jego pierwszym prezydentem zostal A. Pember. W 1871 r. sekretarz FA, C.W.Alcock wymyslil najstarszy turniej pilki noznej na swiecie - FA Cup, czyli Puchar Anglii. 16 marca 1872 r. pierwszy Puchar Anglii odebral zespol 'The Wanderers', którzy pokonali 1:0 druzyne 'The Royal Engineers'. Takze w 1872 r. Anglia zagrala swoj pierwszy miedzynarodowy mecz przeciwko Szkocji w parku Queens Park w Szkocji - spotkanie zakonczylo się remisem 0:0. W tym samym 1872 r. uzgodniono rozmiar pilki, a w 1875 r. twarda poprzeczka zastapila tasme, która poprzednio była rozciagana pomiedzy slupkami.


W marcu 1873 r. powstal szkocki zwiazek pilki noznej 'The Scottish FA', a w 1876 powstal zwiazek walijski, 'The Welsh FA'. 1882 r. to wprowadzenie oburecznego wrzutu pilki z autu, a 1885 r. to legalizacja profesjonalizmu.

W 1888 r. gra potrzebowala reorganizacji. FA Cup okazal się wielkim sukcesem, ale cotygodniowe mecze były często odwolywane z powodu kontuzji lub problemow z transportem. Kibice pojawiali się na boiskach żeby dowiedziec się, ze spotkanie zostalo odwolane. Wlasnie wtedy William McGregor, sklepikarz i czlonek klubu Aston Villa, przejal inicjatywe i napisal do najwiekszych klubow angielskich sugerujac powolanie ligi, w ktorej zespolu będš graly 'kazdy z kazdym', jeden mecz u siebie i jeden na wyjezdzie. Zwyciezca miał otrzymywać 2 punkty, a w przypadku remisu oba zespoly otrzymywaly po 1 punkcie. 17 kwietnia 1888 r. 12 najwiekszych klubow Anglii spotkalo się w 'The Royal Hotel' w Manchester i zalozylo 'The Football League'. Pierwsze spotkanie w ramach ligi odbylo się 8 wrzesnia 1888 r., wsród jej zalozycieli były m.in. Aston Villa, Blackburn Rovers, Bolton Wanderers i Everton. W 1892 r. powstala II liga; pierwsza nazwano Division 1, a druga - Division 2. O awansach do wyzszej ligi decydowaly mecze trzech ostanich zespolow Division 1 i trzech pierwszych Division 2. W 1893 r. do Division 2 przyjeto m.in. Arsenal, Liverpool i Newcastle.


Pilka nozna była pierwszym sportem zespolowym na Igrzyskach Olimpijskich - grano w nia już w 1896 r. w nieoficjalnym turnieju: Dania XI pokonala Izmir XI w finale 15:0. W zespole Izmir XI gralo pieciu Brytyjczykow, wszyscy o nawzisku Whittal. W 1900 r. pilke nozna wlaczono do oficjalnego programu Igrzysk Olimpijskich, a Wielka Brytania, reprezentowana przez zespol Upton Park FC, zdobyla zloty medal. Powtorzyla ten wyczyn w latach 1908 (zdjecie obok) i 1912. W 1901 r. mistrzostwo Division 1 zdobyl zespol Liverpool, który w sumie wygral lige angielska 18 razy, co do dzis jest rekordem.

Na poczatku XX wieku pilka nozna blyskawicznie zdobywala popularnosc na calym swiecie, a szczegolnie w Europie. 21 maja 1904 r. zalozono w Paryzu Miedzynarodowa Federacje Pilki Noznej - FIFA. Czlonkami-zalozycielami były Francja, Belgia, Dania, Holandia, Hiszpania, Szwecja i Szwajcaria. Anglia dolaczyla do FIFA w 1905 r.

Również w 1905 r. zmieniono przepisy gry i postanowiono, ze bramkarz musi stac na linii bramkowej podczas wykonywania rzutu karnego.


W 1909 r. rozegrano pierwszy mecz o Tarcze Dobroczynnosci ('The Charity Shield'). Graja w nim zdobywcy Pucharu Anglii i Mistrz Anglii. W 2002 r. mecz trofeum przemianowano na 'The FA Community Shield'.

W 1924 r. zmodyfikowano przepisy i uzano za prawidlowe gole zdobywane bezposrednio z rzutu roznego.

W 1930 r. rozegrano pierwsze Mistrzostwa Swiata w Urugwaju. Anglia nie wziela w nich udzialu, podobnie jak w nastepnych dwoch Mistrzostwach, kontunuujac bojkot FIFA rozpoczety w 1919 r. z powodu obecnosci w FIFA panstw-wrogow z I Wojny Swiatowej. Swiatowa opinia wierzy, ze gdyby Anglia wziela udzial w tych trzech turniejach prawdopodobnie by je wygrala.

W 1939 r. wprowadzono numery na koszulkach. W 1950 r. Anglia skoczyla bojkot FIFA i wziela udzial w Mistrzostwach Swiata w Brazylii. W 1951 r. zmieniono przepisy i kolor pilki na bialy. W 1956 r. rozegrano po raz pierwszy 'The European Cup' - dzisiejsza Liga Mistrzow, a w 1958 r. Puchar UEFA. W sezonie 1960/61 w Anglii zagrano po raz pierwszy o Puchar Ligi ('The League Cup', dzisiaj 'Carling Cup').

W 1982 r. rozpoczelo się sponsorowanie futbolu - Puchar Ligi sponsorowalo Marketingowe Stowarzyszenie Producentow Mleka i nazwano go 'The Milk Cup'. W 1983 r. sponsorem lig angielskich zostal Canon. W 1992 r. Division One przeksztalcono w 'The FA Premier League' ('Premiership'), Division Two stala sie Division One itd.