Stadiony w Anglii

W okresie po 1990 roku nastapila wielka transformacja angielskiego futbolu. Wszsycy chyba pamietamy czarny okres futbolowego huliganstwa, a szczegolnie tragedie na stadionie Heysel w Brukseli w 1985 r. (Liverpool przciwko Juventusowi z Bonkiem) a pozniej na stadionie Hillsborough w 1989 r.

Zmiany szczegolnie widac w rozwoju stadionow. Na obiektach Premier League prawie nie ma juz miejsc stojacych, wszystkie sa siedzace. Pojemnosc stadionow waha sie od 30,000 do 68,000 na Old Trafford (Manchester United), a wiekszkosc z nich jest swiezo wybudowana - Ewood Park (Blackburn Rovers), the Reebok Stadium (Bolton Wanderers), Pride Park (Derby County), St Mary's (Southampton), the Stadium of Light (Sunderland), the Riverside (Middlesborough)a wkrotce oficjalnie zostane oddane: the Commonwealth Arena (Manchester City, glowna arena Igrzysk Wspolnoty Brytyjskiej, ktore odbywaly sie w 2002 r. w Manchesterze) i the Walkers Stadium (Leicester City, klub wlasnie awansowal do Premiership). Arsenal i Fulham (kluby londynskie) przygotowuja sie do przeniesienia na nowe, duzo wieksze stadiony (obecny obiekt Arsenalu to polowa Old Trafford!) a Liverpool planuje budowa nowego, 60,000 tys. stadionu w Stanley Park, blisko obecnego przy Anfield Road. Wiele klubow znaczaco zmodernizowala i rozwinela istniejace obiety - Manchester United (Old Trafford), Liverpool (Anfield) oraz pozostale londynskie kluby: Chelsea (Stamford Bridge), Tottenham Hotspur (White Hart Lane), Charlton Athletic (The Valley) i West Ham (Upton Park).

Warto zwrocic uwage, ze wszystkie stadiony w Anglii maja swoje nazwy i wszyscy milosnicy futbolu potrafia je tutaj wymienic z pamieci. W Polsce mowie sie po prostu 'na Legii', 'na Widzewie' itd.

Obecnie kibice moga skorzystac na stadionach z pelnej oferty obslugi - ogrome sklepy klubowe z pamiatkami, strojami itp., muzea klubowe (polecam to na Old Trafford!), kawiarnie i restauracje. Duza ilosc prywatnych boksow pozwala na ogladanie meczu popijajac wino i jedzac obiad. Oczywiscie nie brakuje sieci fast-foodow i punktow z napojami (w tym z piwem) gdzie mozna zaspokoic glod i pragnienie przed meczem i w czasie przerwy. Przed 1990 r. strona gastronomiczna nie byla tak rozwinieta.

Obecne stadiony sa rowniez duzo bezpieczniejsze. Ochrona policyjna i sluzb porzadkowych jest dosc liczna. Wokol i w srodku stadionu jest mnostwo kamer przemyslowych (CCTV - Closed Circuit Television), na Old Trafford podobno ok. 100!. Widownie nie sa juz oddzielane od murawy ogrodzeniami/plotami! Brak plotow wynika z wielu powodow, w tym z faktu, ze istnienie jedynie miesjc siedzacych pozwolilo podzielic widownie na sektory i nie ma juz zagrozenie skupiska tlumu na malej powierzchni - kazdy ma teraz swoj niecaly metr kwadratowy.

Wiekszosc kibicow obecnie to posiadacze biletow sezonowych - kupuja przed sezonem pakiet biletow na wszystkie mecze 'domowe', ich tozsamosc i miejsce zamieszkania sa znane wladzom klubu. Kosztuje to mase pieniedzy (pojedynczy bilet kosztuje 25-30 funtow, x 19 meczow = ok. 530 funtow, czyli ok. PLN 3,200) - stad raczej nie widuje sie juz w Premiership gangow nastolatkow, widocznych w latach 60 i 80. Podobno na meczach nizszych lig zdarzaja sie 'zadymy', ale nie sa zbyt grozne... Coraz wiecej kobiet i pelnych rodzin oglada futbol na zywo. Dawna agresja fizyczna zostala teraz skupiona jedynie w agresywnych tekstach stadionowych przyspiewek, sa bardzo interesujace. Ostatnio, w czasie ostatniego meczu Manchester United kibice spiewali 'Chcemy z powrotem nasz puchar (mistrzostwo Anglii)'. Wyspiewali to trofeum :)

Nowoczesny klub Premier League to rowniez wielki biznes. Man United jest w pierwszej 100 firm brytyjskich pod wzgledem obrotu - policzmy same bilety: 68,000 x 27 funtow x 6.2 PLN/funt x 19 meczy = PLN 216 mln za sezon! TO tylko Premiership, a do tego Champions League, puchar Anglii, puchar Ligi Angielskiej. Dodatkowo sprzedaz pamiatek, licencji TV, licencji na logo, prowizja z cateringu, przychody z reklam w stacji telewizyjnej manutd.tv itp. Kluby zatrudniaja coraz wiecej pracownikow, a niektore uniwersytety prowadza nawet specjalne kierunki (w tym MBA) dla managerow futbolu.

Futbol, szczegolnie angielski, moze dzialac jak magnes przyciagajcy turystow i inwestorow. Jednak musi to byc sprzezone z ogolniejsza strategia rozwoju miasta. Jako przyklad moze posluzyc polnocno-zachodnia Anglia, historyczne serce angielskiego futbolu (to w Manchesterze zalozono Premiership!):

a) Old Trafford (Manchester United)

Manchester United to najwiekszy klub futbolowy na swiecie. W rzeczwistosci to takze prawnie z pewnoscia najwiekrzy klub sportowy na swiecie pod wzgledem przychodow. W ostatnim dziesiecioleciu wokol stadionu wyrosly nowe hotele, od Copthorne (GBP 150-185 za pokoj 1-os.) do Travel Inn (GBP 63 za pokoj). Wykorzystuja one wizerunek Man Utd i sa w odleglosci wzroku od stadionu. Jednak liczba 'pilkarskich nocy' to tylko ok. 30 w ciagu roku (19 meczy Premier League, Champions League, puchary). Stadion jest rowniez wypozyczany na glowne mecze rugby i miedzynarodowe spotkania reprezentacji Anglii.

Stadion jest jednak w ciaglym uzytku, szczegolnie muzeum i Red Cafe - otwarte dla odwiedzajacych. Pomieszczenia klubowe sa wykorzystywane na konferencje i rozne spotkania. Mega Store otwarty jest codziennie sprzedajac oryginalne koszulki i inne pamiatki. Wokol Old Trafford powstala w ostatnich latach nowoczesna dzielnica, a w niej the Lowry Art Gallery (z teatrem), the Imperial War Museum, multiplex kinowy, restauracje i centra handlowe (z naprawde ogromnym Trafford Centre).

b) Reebok Stadium (Bolton Wanderers)

Nowo wybudowany Reebok Stadium (jedna z aren Igrzysk Wspolnoty Brytyjskiej, Boltem jest czescia tzw. Wielkiego Manchesteru - zespolu miejskiego) ma rowniez muzeum, sklep klubowu i kawiarnie. Miesci w sobie rowniez 4-gwiazdkowy hotel 'De Vere White Hotel', gdzie 20 pokojow ma okna wychodzace na murawe. Hotel na stadionie ma rowniez londynska Chelsea a Arsenal ma to w planach nowego kompleksu.

Reebok Stadium jest czescia zupelnie nowego terenu handlowego z hipermarketami, kregielnia, restauracjami, mniejszym hotelem i cetrum tenisowym.

c) Ewood Park (Blackburn Rovers)

Rovers to jednen ze wspolzalozycieli Ligi w 1888 r., ktory w latach 80 XIX wieku dominowal w Anglii. W latach 80 XX w. zespol tulal sie po 3-4 lidze w liczba widzow spadla do 5,000 (ile polskich klubow ekstraklasy marzy od takiej widowni!). Stadiony w Anglii zawsze sa pelne, a kupienie biletu przez osobe nie bedaca posiadaczem biletu sezonowego, albo nie bedacej czlonkiem 'klubu kibica' graniczy z cudem). Pod koniec lat 80 klub zostal przejety przez milionera Jacka Walkera, kupiono Alana Shearera, zatrudniono legendarnego managera Kenny Dalglisha i klub siegnal po mistrzostwo w 1995 r. W 1999 r. znowu spadli do 2 ligi (1. Division) by powrocic do Premierhip dwa lata pozniej. Klub zdecydowal sie powiekszyc stadion do 40,000 miejsc. Sklep klubowy, Blue Cafe i pomieszczenia konferencyjne na 1,000 osob maja przyciagnac odwiedzajacych.


Te stadiony potwierdzaja fakt, ze futbol jest najwazniejsza rozrywka w Anglii. Najwieksza widownia telewizyjna na wyspach ogladala nie wydarzenia polityczne czy sluby/pogrzeby krolewskie - wydarzeniami byly mecze Anglia-Argentyna w 1986 (pamietacie 'reke Boga', czyli Maradony?) i 1998 r. oraz Anglia-Niemcy w 1990 i 1996 r.